Harry Harlow là một nhà nghiên cứu quan sát hành vi của khỉ con tại trường Đại học Wisconsin – Madison. Ông đã tiến hành những thí nghiệm được xem là kinh điển với những chú khỉ con gọi là “trinh nữ sắt”. Ông tạo ra 2 khối cấu trúc có hình dạng búp bê thay thế cho những người mẹ: một khối được làm từ các loại dây thép, một khối được làm từ khăn lông mềm. Harlow tách những con khỉ con mới sinh ra khỏi những con khỉ mẹ, đặt chúng vào chiếc lồng có cả 2 con búp bê kia. Cả 2 con búp bê đều đóng vai là người cung cấp thức ăn cho khỉ con qua 1 chiếc bình gắn trên thân. Dù lũ khỉ vẫn tìm đến cả 2 người mẹ để tìm thức ăn nhưng chúng dành nhiều thời gian hơn để leo trèo và bám ríu lấy người mẹ mềm mại thay vì người mẹ dây thép lạnh lẽo. Nếu chúng được di chuyển sang một chiếc lồng khác, chúng sẽ bám chắc lấy người mẹ đến khi chúng cảm thấy đủ an toàn để tự mình khám phá chiếc lồng mới. Và nếu chúng được đưa vào căn phòng đó mà không có bà mẹ mềm mại ở đó chúng sẽ sợ hãi, hoảng hốt, gào thét chạy từ vật này sang vậy khác cố gắng tìm bà mẹ thất lạc.
Kết quả thí nghiệm luôn luôn là như thế bất kể được thực hiện bao nhiêu lần, dưới những dạng nào. Trước nay, chúng ta vẫn nghĩ rằng, đồ ăn thức uống là điều quan trọng với các sinh vật nhỏ, những thực ra một bến đỗ an toàn mới là điều quan trọng. Các em bé cũng tìm kiếm điều tương tự.
TRẺ NHỎ STRESS VÀ NHỮNG ẢNH HƯỞNG SUỐT ĐỜI
Năm 1966, nhằm nâng cao tỷ lệ sinh đẻ trên toàn quốc, nhà độc tài Nicolae Ceaucescu đã tuyên bố cấm các biện pháp tránh thai và nạo phá thai, đánh thuế những người quá 25 tuổi mà chưa sinh con – bất kể đã kết hôn, còn độc thân hay mắc các bệnh không nên sinh nở. Sau đó, tỷ lệ sinh đã tăng lên những đói nghèo và vô gia cư đã trở nên trầm trọng hơn. Trẻ em thường bị bỏ rơi. Đối phó với tình trạng này, Ceaucescu tạo ra một hệ thống trại mồ côi quốc gia dành cho những trẻ em với hàng nghìn trẻ em được nhốt chung với nhau. Chẳng được bao năm, những trại trẻ này bị cắt nguồn viện trợ khi Ceaucescu gặp khó khăn với những khoản nợ của quốc gia. Cảnh tượng của các trại trẻ lúc đấy thật khủng khiếp. Các em hiếm khi được bế ẵm, nhiều em bị trói vào giường, bị bỏ mặc. Rất nhiều em bé nhìn đăm đăm trống rỗng vào khoảng không.
Sau đó, một công trình nghiên cứu đáng chú ý đã được thiết lập tập trung vào các gia đình Canada nhận nuôi những đứa trẻ này và dạy dỗ chúng tại nhà. Khi các đối tượng con nuôi này trường thành, các nhà nghiên cứu dễ dàng phân chúng thành hai nhím. Một nhóm bình thường và một nhóm rối loạn trầm trong. Các em gặp phải các vấn đề về ăn uống, hay ốm vặt và rất ngang ngược. Sự khác biệt ở hai nhóm này chính là ở độ tuổi nhận nuôi: nếu em bé được nhận nuôi trước 4 tháng tuổi, trẻ sẽ bình thường, sau 8 tháng tuổi tâm tính trẻ hoàn toàn thay đổi. Rõ ràng thiếu cảm giác an toàn ở một độ tuổi sơ sinh nhất định gây stress trầm trọng cho hệ thống của trẻ. Dù các em đã ra khỏi trại mồ côi từ khi còn nhỏ, nhưng các em vĩnh viễn không bao giờ được tự do thật sự.
TÌM KIẾM SỰ AN TOÀN HƠN HẾT THẢY
Bởi vì sinh tồn chính là ưu tiên hàng đầu của não bộ, do vậy tìm kiếm sự an toàn chính là dạng thể hiện căn bản nhất của sự ưu tiên đó. Đứng trước những stress, căng thẳng, não bộ phát tín hiệu để giải phóng 2 loại học môn là epinephrine (còn được gọi là adrenaline) và cortisol, từ một lớp tế bào được gọi là glucocorticoid. Để thực hiện những phản ứng phức tạp này, đòi hỏi não bộ phải được móc nối hoàn chỉnh, năm đầu tiên trong cuộc đời của em bé được sử dụng vào mục đích ấy. Nếu em bé được đắm mình trong cảm giác an toàn – một ngôi nhà yên ổn về mặt tình cảm – hệ thống sẽ được. Ngược lại, khi các em không được nuôi dưỡng trong một môi trường bất an, nhiều căng thẳng, bởi vì hệ thống phản ứng với stress chưa hoàn thiện sẽ dẫn tới các phản ứng không phù hợp, não bộ của các em luôn ở trong trạng thái báo động hoặc có thể sụp đổ hoàn toàn. Sự phản kháng quá mức của hệ thống stress có thể dẫn đến mắc nhiều các chứng bệnh suốt đời.
Các bậc cha mẹ đều biết rằng trẻ con bị căng thẳng khi phải chứng kiến họ gây gỗ với nhau. Và bạn sẽ rất ngạc nhiên khi các nhà nghiên cứu cho bạn biết về độ tuổi mà đứa trẻ có thể cảm nhận được. Lúc chưa đầy 6 tháng tuổi, trẻ đã phát hiện ra những bất ổn trong bầu không khí gia đình, chúng làm biến đổi một số tiến trình sinh lý ở trẻ: huyết áp, nhịp tim, hoocmon stress,…
Nếu ba mẹ mẫu thuẫn trong hôn nhân kéo dài, thì theo thống kê, khả năng trẻ sẽ thể hiện lối cư xử chống đối xã hội và thái độ hung hãn cao khi đến tuổi đi học. Trẻ sẽ gặp khó khăn về điều tiết cảm xúc, tương tác xã hội với bạn bé. Trẻ khó tập trung và không có nhiều công cụ để xoa dịu bản thân, Các em gặp nhiều vấn đề về sức khỏe, đặc biệt là ho hen và cảm lạnh, nguy cơ với chứng trầm cảm và tâm thần nhi khoa cũng tăng cao. Chỉ số IQ của nhóm này đo lường được thấp hơn khoảng 8 điểm so với trẻ nhỏ sinh ra trong các gia đinh yên ổn, tỷ lệ vào đại học không cao và thành tích học tập cũng thấp hơn.
TUỔI THƠ ÊM ĐỀM LÀ NỀN TẢNG QUAN TRỌNG NHẤT.
Trong những năm đầu tiên khi bắt đầu làm trường mầm non Steiner tại Đà Nẵng, chúng tôi thường xuyên nhận được câu hỏi của nhiều bậc phụ huynh là “Môi trường này có nhẹ nhàng quá không? có lý tưởng quá không? Môi trường thế này làm sao mà nuôi dạy những đứa trẻ chống chọi với cuộc đời sau này khi lớn lên?”. Và thậm chí, cho đến ngày hôm nay, vẫn có nhiều phụ huynh đặt những câu hỏi như vậy. Tôi không thể hiểu nổi về cái lý luận rằng tại sao chúng ta cần nuôi dạy những con người để chiến đấu với cuộc đời? Chẳng phải, cuộc đời là để tận hưởng và để hạnh phúc hay sao.
Sau này tôi dần phát hiện ra rằng chính các bậc phụ huynh có những suy nghĩ như vậy bản thân họ là những người đầy vết thương trong tuổi thơ và quá trình trưởng thành. Họ luôn luôn để mình trong trạng thái xù lông, gay gắt và sẵn sàng giành giật với cuộc sống, và họ đã tự dựng lên cơ chế phản ứng như vậy cho chính họ. Nếu như vậy, thật bất hạnh cho những em bé của họ bởi vì họ cũng muốn các em xây dựng nên cơ chế như họ. Họ có thể giàu sang, có thể thành công, có thể đáo để với cuộc đời,… nhưng họ không có được một sự bình an nội tại để cảm nhận được hạnh phúc thật sự.
Thời thơ ấu, là giai đoạn nền móng. Nếu bạn muốn xây một ngôi nhà vững chãi, nền móng cần phải được làm kĩ càng, vững vàng. Cái móng của bạn cần được xây dựng trong bình yên, mưa thuận gió hòa thì tốt hay là phải tìm một đám đến đánh nhau với mấy chú thợ xây, hoặc lựa lúc mưa bão ra xây móng thì tốt? Con người có nhiều cái lạ, đôi khi những định kiến của họ bẻ gãy hết tất cả những gì là logic thông thường.
Chúng ta nên biết rằng, trẻ em sinh ra, bản thân các em đã là một công trình vĩ đại của tự nhiên. Nhiều “phần mềm” đáng kinh ngạc đã được thiết lập sẵn để các em có thể tồn tại và trở thành một con người tuyệt vời đúng nghĩa. Việc duy nhất của chúng ta – những kẻ tự mãn là nuôi dạy được trẻ em thật ra cũng chỉ là tạo ra một môi trường yên ổn để các phần mềm đó được chạy trơn tru. Tiếc thay, phần lớn chúng ta phá hoại các “phần mềm” kia nhiều hơn là hỗ trợ cho nó được “chạy” ổn định.
(Một số nội dung khoa học được tổng hợp từ Luật trí não của John Medina)
Bài viết của Cô Hiền Đinh – Sunflower Steiner
