Bạn ngửi bằng mũi. Mỗi khi bạn hít vào, các hạt mùi hương mới lướt qua niêm mạc mũi sâu bên trong mũi của bạn. Niêm mạc mũi được kết nối trực tiếp với não của bạn bằng một dây thần kinh ngắn, do đó bạn nhận thấy mùi hương gần như ngay lập tức. Nó nhanh đến mức bạn có thể bị bất ngờ khi bất chợt ngửi thấy thứ gì đó. Bạn không thể chặn mùi hương mà không nín thở, điều mà bạn không bao giờ có thể làm được lâu. Khi bạn đã tiếp xúc với một mùi hương trong một thời gian, bạn sẽ ngừng chú ý đến nó, và bạn cũng sẽ không nhận thấy sự tăng dần dần của mùi hương. Bạn chỉ nhận thấy nó nếu bạn đi xa khỏi nó một lúc và sau đó quay lại với nó. Trong trường hợp đó, bạn có thể sẽ ngạc nhiên rằng bạn đã không nhận thấy điều đó trước đây.
Điều này có thể được minh họa bằng ví dụ sau. Một lần, nhóm của tôi và tôi phải làm sạch ruột non của một con bò. Trong việc này, chất bên trong ruột được đẩy ra khỏi ruột một cách từ từ. Ngay cả khi khối lượng chất bên trong đường ruột thoát ra – và do đó mùi – tăng lên, chúng tôi hầu như không nhận ra mùi hôi thối của chúng. Tại một số thời điểm chúng tôi nghỉ một lát và chỉ sau những lúc đó, trong không khí sạch sẽ, chúng tôi nhận thấy mùi khủng khiếp trên tay và quần áo của chúng tôi. Khi chúng tôi trở lại làm việc, mùi hôi thối gần như không thể chịu đựng được, nhưng sau vài phút, chúng tôi lại không biết gì về nó. Có thể có mùi mạnh gây buồn nôn. Trong trường hợp đó, bạn vȁn tập trung vào mùi và tiếp tục nhận biết nó.
Vì bạn phải giữ nhịp thở, bạn không thể không cảm nhận được mùi hương. Không có cách nào để chặn chúng được. Bạn nhận thấy mùi hương ngay lập tức, và phân loại nó là khó chịu hoặc dễ chịu, thơm hoặc thối, v…v… Mùi hương ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự đánh giá của bạn. Kinh nghiệm của bạn cho bạn biết rằng những thứ xấu hoặc những thứ bạn không thích luôn có mùi khó chịu. Núi lửa, thực phẩm thối rữa và các chất độc hại đều có mùi khó chịu. Các vật liệu tự nhiên tốt cho bạn không có mùi khó chịu. Theo cách này, khứu giác của bạn tạo thành một trong những nền tảng của sự phán xét đạo đức của bạn. Do đó, khứu giác của bạn giúp bạn phân biệt giữa thiện và ác.
Mọi người có thể phân biệt khoảng 2000 mùi hương khác nhau, từ hoa hồng và hoa cúc cho đến mùi ngựa, dê và bò; từ sữa, rượu vang, cola và bia đến gỗ, xi măng, nhựa đường và đá, v…v… Bạn nhận ra mùi hương của một ngày xuân tươi mát, hay một buổi chiều mùa hè thiêu đốt. Bạn có thể phân biệt mùi đặc biệt của
một ngôi làng Tuscan, một mỏ than bùn, một phòng đầy sách hoặc một khu có người bị bệnh. Bạn cũng có thể ngửi thấy tâm trạng của ai đó: một người đang sợ phát ra các hạt mùi khác so với người đang thoải mái. Bạn phản ứng với tất cả những mùi này, thường là một cách vô thức.
Các cảm nhận về mùi khác với các cảm nhận từ giác quan khác, ví dụ, mùi và âm thanh, vì mùi hương rất khó phân loại và mô tả. Mùi hương thường được mô tả bởi những thứ liên kết với mùi: mùi của hoa hồng, của quả việt quất, của trái cây tươi, của dầu mỡ. Hoặc mọi người có thể nói: điều này làm tôi nhớ đến ngọn của rau diếp, hoặc của một chiếc giày cũ, hoặc nhà của bà. Mùi có thể được mô tả bằng cách sử dụng các quan sát khác có liên quan đến mùi. Có thể xác định thành phần hóa học của một mùi hương, và trong nhiều trường hợp nó có thể được tổng hợp. Nhiều loại nước hoa và mùi hương nhân tạo của chúng ta (thường được gọi là hương liệu) được sản xuất bằng các phương pháp hóa học.
Mùi có thể mang lại những kỷ niệm bất ngờ và mạnh mẽ. Bạn có thể đang đi bộ dọc theo một con đường thì một mùi quen thuộc đột nhiên đưa bạn trở về quá khứ, và kỷ niệm mà bạn đã ngửi thấy nó trước đó hiện ra. Trong một khoảnh khắc, bạn chìm trong ký ức. Điều này thường xảy ra mà không có ý thức về việc nhận biết mùi. Theo cách này, mùi hương và mùi có thể ảnh hưởng đến bạn mạnh mẽ hơn so với các cảm nhận từ các giác quan khác.
Khứu giác của chúng ta khá nguyên thủy so với động vật. Khứu giác của một con chó nhạy cảm hơn chúng ta hàng triệu lần. Một con chó không gặp khó khăn khi ngửi thấy nỗi sợ hãi của người đi đường và phản ứng ngay lập tức. Vì thời gian phản ứng ngắn, bản năng được kết nối chặt chẽ với khứu giác. Do đó, hành vi của một con vật được xác định ở mức độ lớn dựa vào những gì nó ngửi thấy. Nếu khứu giác của bạn tốt như động vật, bạn sẽ liên tục đưa ra những đánh giá mạnh mẽ và không có khả năng quan sát một cách khách quan hơn. Sự nhạy cảm của bạn đối với mùi hương sẽ không cho bạn có những phản ứng mang tính cá nhân và suy nghĩ của bạn sẽ trở nên bản năng hơn. Kết quả là, bạn sẽ cảm thấy xót xa cho những gì khứu giác của bạn nói với bạn. (Tức là nếu khứu giác nhạy quá sẽ dȁn đến những phản ứng tức thời mà thiếu đi sự suy xét một cách chín chắn, bạn sẽ phản ứng một cách hoàn toàn theo bản năng giống như các con vật).
Các cơ quan khứu giác trong mũi. Các dây thần kinh khứu giác trong niêm mạc mũi đi qua xương sàng trực tiếp đi lên não.
