Đôi mắt của bạn là cơ quan cảm giác quan trọng nhất của bạn. Chúng là cơ quan duy nhất được nhìn thấy nằm trên bề mặt cơ thể bạn. Việc nhìn thường được hiểu là việc quan sát (observing) hay hiểu (understanding). Tuy nhiên, trên thực tế, mắt bạn chỉ nhìn thấy màu sắc và độ sáng / tối. Bạn có thể nhìn thấy hình dạng, chuyển động và tỷ lệ vì mắt bạn di chuyển và hoạt động cùng với các giác quan về chuyển động và cân bằng.
Rất dễ để ngăn chặn các kích thích thị giác so với mùi hoặc vị. Có một khoảng cách giữa bạn và những gì bạn nhìn thấy và do đó bạn quan sát có ý thức hơn. Trong tất cả các giác quan của bạn, thị giác đóng góp phần lớn vào nhận thức của bạn. Bạn là một sinh vật có suy nghĩ có ý thức, và điều này có liên quan phức tạp với hành động nhìn. Điều này cũng có nghĩa là dễ bị nhầm lȁn về những gì bạn nhìn thấy hơn là những gì bạn ngửi thấy, chẳng hạn. Đôi khi, suy nghĩ của bạn quyết định những gì bạn nhìn thấy. Bạn có thể trải nghiệm điều này ở hai trong số các bài tập bên dưới.
Thị giác là giác quan phổ biến nhất cho quan sát khoa học. Mọi thứ đều được thể hiện một cách trực quan, thường là bằng số, bởi vì đôi mắt được cho là đáng tin cậy hơn các giác quan khác, ‘nguyên thủy hơn’ (primitive) so với mùi và vị. Đôi mắt được coi là khách quan.
Mắt là một quả bóng hình bầu dục trong suốt cho phép ánh sáng đi vào trong. Các tia sáng trước hết sẽ đi qua giác mạc và sau đó đến con ngươi. Đồng tử co vào và giãn ra, tùy thuộc vào cường độ ánh sáng cao hay thấp. Con ngươi nằm ở trung tâm của mống mắt. Sau khi đi qua con ngươi, ánh sáng được tập trung bởi thấu kính, nó đi qua nhãn cầu và rơi vào võng mạc. Võng mạc có các thụ thể hình nón và hình que.
Mặt cắt ngang của mắt
Nhãn cầu được tạo thành từ một chất trong suốt, không màu, giống như thạch chứa 99% nước. Các mô của giác mạc có cấu trúc hơi tinh thể. Các thụ thể hình que trên võng mạc (Pars optica) có thể cảm nhận ánh sáng và bóng tối, trong khi các thụ thể hình nón (manh tràng) nhạy cảm với màu sắc. Các thụ thể hình que thích nghi rất tốt với những thay đổi về mức độ ánh sáng, bạn sẽ có trải nghiệm khi bước vào một căn phòng tối. Đầu tiên bạn không thấy gì, nhưng sau một thời gian bạn có thể thấy khá nhiều và có thể tìm đường đi. Bạn không thể nhìn thấy màu sắc trong bóng tối. Điểm vàng là phần nhạy cảm nhất của võng mạc và chỉ được tạo thành từ các thụ thể hình nón. Điểm mà các dây thần kinh thị giác bó lại và rời khỏi mắt được gọi là điểm mù, vì mắt không có thụ thể để tiếp nhận bất cứ thứ gì ở đây.
Hầu hết mọi người có thể nhìn thấy khoảng 150 màu, mặc dù một số có thể nhìn thấy nhiều hơn. Chúng ta có thể cảm nhận được sự khác biệt nhỏ nhất trong màu xanh lá cây. Màu sắc có thể ảnh hưởng đến tâm trạng của bạn. Màu đỏ làm cho mọi người hoạt động. Nó được coi là sống động và không ngừng nghỉ, và tăng sức mạnh và năng lượng. Màu cam làm cho mọi người nhiệt tình, trong khi màu vàng tỏa ra và mang lại cảm giác vui vẻ. Màu xanh xá cây là yên tĩnh và cân bằng. Màu xanh dương là một màu mát mẻ và kích thích suy nghĩ. Màu trắng là sự phản ánh của tinh thần; nó cho chúng ta cảm giác về sự thanh khiết và tượng trưng cho sự trong trắng (thanh bạch – chastity). Màu đen, mặt khác, gợi lên nỗi buồn của con người.
Cầu vồng: màu đỏ ở phía tối, màu xanh dương ở phía sáng
Goethe phát hiện ra rằng màu sắc là kết quả của trò chơi giữa ánh sáng và bóng tối. Bạn thấy màu đỏ, cam và vàng khi bạn ở trong bóng tối nhìn ra ngoài một thứ gì đó sáng, chẳng hạn như hoàng hôn. Màu xanh và màu tím chiếm ưu thế khi bạn ở nơi sáng nhìn vào một thứ gì đó tối. Đó là lý do tại sao bầu trời có màu xanh: ở trên trái đất thì sáng, nhưng ngoài không gian thì tối.
Goethe đặt nó theo cách này: chiến thắng của ánh sáng đối với bóng tối dȁn đến các màu hoạt động (đỏ, cam và vàng), trong khi chiến thắng của bóng tối đối với ánh sáng mang lại màu sắc thụ động (xanh lam, chàm và tím). Bạn có thể xác minh điều này bằng cách nhìn vào cầu vồng. Bầu trời luôn tối hơn ở đỉnh cầu vồng so với ở phía dưới và màu đỏ luôn ở trên đỉnh, nơi tối hơn và màu tím ở phía dưới, nơi có màu sáng hơn. Bạn có thể tìm thấy bằng chứng cho quy tắc này trong mắt nâu, trong đó mống mắt có màu đỏ gần đồng tử nhất và màu xanh lục hoặc hơi xanh gần màu trắng của mắt.
Màu sắc được sắp xếp trên một bánh xe màu liên tiếp gồm đỏ, cam, vàng, xanh lá cây, xanh dương, chàm, tím, sau đó trở lại màu đỏ và cứ thế. Chỉ màu sắc có thể được sắp xếp trong một vòng tròn, nó không hoạt động với các quan sát khác.
Một vòng tròn màu
Khi bạn nhìn chằm chằm vào một màu mạnh một lúc rồi nhìn đi chỗ khác, bạn sẽ thấy một hình ảnh sau (after-image), một hình ảnh có màu đối diện hoặc phần bù (trên bánh xe màu), của bản gốc. Ví dụ: nếu bạn nhìn chằm chằm vào một vật thể màu đỏ tím trong một phút, bạn sẽ thấy một hình ảnh sau được tạo thành từ màu xanh lá cây và màu xanh lam, vì màu xanh lá cây bổ sung cho màu tím và màu xanh lam bổ sung cho màu đỏ. Trong thời gian tiếp xúc kéo dài với một màu sáng, các thụ thể hình nón trên võng mạc nhận biết màu sắc trở nên giảm độ nhạy. Hình ảnh sau âm tính xảy ra trong quá trình phục hồi võng mạc để giảm độ mȁn cảm. Màu sắc của hình ảnh sau không phải là màu vật lý (physical, material color); thay vào đó, nó có chất lượng kéo dài, huyền ảo và trong suốt. Bạn có thể mô tả nó như một màu etheric.
Ảnh hưởng của màu sắc đến tâm trạng đã được chứng minh hiệu quả trong các thí nghiệm khoa học như sau. Các đối tượng trong thí nghiệm này không biết mục đích của thí nghiệm là gì. Một nửa của nhóm được yêu cầu vẽ một bức tranh nhất định bằng màu đỏ, trong khi nửa còn lại được yêu cầu vẽ cùng một bức tranh bằng màu xanh dương. Sau mười lăm phút vẽ, nhóm sử dụng màu đỏ ồn ào hơn và bồn chồn hơn nhóm sử dụng màu xanh. Thí nghiệm này cho thấy tâm trạng bị ảnh hưởng bởi những màu sắc này như thế nào.
Một thí nghiệm khác đã được thực hiện trong một nhà máy. Một căn phòng trong nhà máy được sơn màu bình thường và phòng còn lại mang tông màu nhẹ nhàng, nhân văn. Kết quả là, công nhân trong phòng thứ hai đã đạt được hiệu suất sản xuất cao hơn 15% và nghỉ ốm ít hơn 30% so với những người trong phòng đầu tiên.
Bài tập
- Quan sát hai vật bên dưới. Bạn thấy gì? Bạn có thể thấy gì khác? Bạn có thể thay đổi sự tập trung của bạn từ quan sát này sang quan sát khác? Vậy thì bạn có kinh nghiệm gì?
- Nhìn vào bức tranh này, bạn thấy gì?
- Đặt một tờ giấy màu lên trên một mảnh giấy trắng. Nhìn chằm chằm vào tờ giấy màu trong một phút, sau đó gỡ nó ra và tiếp tục nhìn chằm chằm vào tờ giấy trắng. Bạn thấy màu gì bây giờ? Những phẩm chất nào bạn sẽ gán cho màu này, so với bảng màu? Thực hiện bài tập này cho từng màu của cầu vồng và tìm màu bổ sung hoặc đối lập của chúng.
- Bài tập vẽ tranh: vẽ một cái gì đó bằng một màu. Sau nửa giờ, hãy xem tâm trạng của bạn như thế nào. Tốt hơn là thực hiện bài tập này với một đối tác: hãy để một người thực hiện bức tranh trong khi người kia quan sát người vẽ.
Một lần nữa, bạn thấy gì? Nếu bạn bị mù mầu một phần thì bạn sẽ không nhìn thấy các con số.
